Przekładając nieprzekładalność: Dialekt afroamerykański w tłumaczeniu audiowizualnym na podstawie polskiej wersji amerykańskiego serialu „Jak nas widzą"

Wyzwania stawiane przed tłumaczem audiowizualnym wynikają zarówno z ograniczeń technicznych, jak i konieczności oswojenia odbiorcy z nieznaną mu rzeczywistością społeczno-kulturową. Proces tłumaczenia staje się niezwykle skomplikowany, zwłaszcza gdy bohaterowie oryginalnej produkcji filmowej posługują się niestandardowymi odmianami języka. Celem niniejszej pracy jest zbadanie trudności, które dialekt afroamerykański stwarza dla polskiego tłumacza w kontekście audiowizualnym. Analizie poddano wybrane fragmenty dialogów zaczerpniętych z amerykańskiego serialu „Jak nas widzą”. Rozdział pierwszy został poświęcony kwestii ekwiwalencji w przekładzie, a także nieprzetłumaczalności niuansów kulturowych i elementów mocno zakorzenionych w języku źródłowym. W dalszej jego części zawarto krótkie wprowadzenie do przekładu audiowizualnego, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki tłumaczenia w formie napisów. W drugim rozdziale omówiono teoretyczne aspekty dialektów, ich problematyczny status względem języka standardowego oraz funkcje zastosowania regionalnych i społecznych wariantów językowych w fikcji. Opisano również strategie tłumaczeniowe wykorzystywane w przekładzie mowy niestandardowej. Osobny podrozdział skupia się na historii, funkcji społecznej i typowych cechach dialektu afroamerykańskiego. W trzecim rozdziale zawarto praktyczną analizę gramatycznych, leksykalnych i fonologicznych cech dialektalnych ukazanych w „Jak nas widzą” oraz strategii zastosowanych przez polskiego tłumacza. Zbadano także wpływ poszczególnych technik tłumaczeniowych na przedstawienie znaczeń kulturowych w korelacji z treściami wyrażanymi przez obraz i dźwięk. Refleksje dotyczące słabych stron poszczególnych wyborów tłumacza, nieadekwatności pozostałych typów stylizacji i w konsekwencji problemów z oddaniem istotnych cech dialektu w polskim przekładzie zostały zaprezentowane w ostatniej części pracy.Translators working within the audiovisual realm are expected not only to deal with a number of technical constraints, but also to attend to relevant features of the source and target socio-cultural contexts. The task becomes even more complex when a nonstandard dialect is used in the original production. The main aim of the present study is to analyze the problems that African American Vernacular English poses for the Polish subtitler of “When They See Us,” which is a relatively recent Netflix miniseries that provides its viewers with a great insight into African American culture. The first chapter of the thesis revisits the concepts of equivalence and untranslatability, highlighting the challenges ensuing from the translation of language-bound and culturally-embedded elements. It presents a brief introduction to audiovisual translation, with emphasis placed on subtitling, its characteristic style and norms. The second chapter focuses on the notion of dialect, discusses its correlation with language and reveals its importance in the character-building process. It also describes a range of strategies typically used in the interlingual rendition of nonstandard varieties. A separate section is dedicated to the origin, prestige and archetypal features of AAVE. The third chapter offers an analysis of various types of dialect markers represented in the American series, teases out the translational procedures used by the Polish subtitler and examines their effectiveness in retaining the local flavor of the original, through taking into account the interplay between visual and aural mediums of expression. The last part outlines the risks associated with the choice of certain strategies and ends up with a reflection on the degrees of untranslatability of African American Vernacular English into Polish